Giải mã bí ẩn số 4 la mã trên đồng hồ là IIII chứ không phải IV

Có rất nhiều người sử dụng đồng hồ thắc mắc. Tại sao số 4 la mã trên đồng hồ không phải là IV mà lại là IIII. Liệu có phải là hàng fake, nhái mới có ký tự này không? Thực tế là không phải là đồng hồ fake. Mà ngay cả những hãng đồng hồ cao cấp lớn, cũng đều sử dụng ký tự số la mã này trên đồng hồ. Vậy điều này lý giải như thế nào? 

Qua tìm hiểu và cũng do suy đoán bản thân. Thì mình vẫn chưa có một câu trả lời thỏa đáng. Nhưng cũng chỉ dựa vào những kiến thức tìm kiếm được. Và lập luận về những gì đang diễn ra thôi. 

Và mình nghĩ chắc cũng sẽ không có ai lý giải được việc này. Tuy nhiên, vẫn tồn tại những thuyết có vẻ như khá hợp lý về việc này. Và có lẽ mỗi bạn sẽ phải tự chọn cho mình một thuyết để tự “trấn an” sự tò mò của bản thân cho tới khi lý do được tìm ra. (Nhưng theo mình, tốt nhất không cần tìm ra nữa, nhiều khi biết rõ quá thì nó lại trở thành bình thường mất. Cứ để sự tò mò tồn tại vậy chứ lại hay hơn).

Đi tìm phỏng đoán về số 4 la mã

1. Ngày xửa ngày xưa, khi mà số La Mã vẫn còn được dùng bởi đế chế La Mã (Tất nhiên là đế chế La Mã phải dùng số La Mã rồi nhỉ). Tên của vị thần tối cao của người La Mã – Jupiter. Được đánh vần trong tiếng Latin là IVPPITER. Bởi vì tồn tại sự do dự khi “dám” dùng những chữ cái đầu tiên. Trong tên của thần IVPPITER đặt trên “đồng hồ mặt trời” cũng như trong sách kế toán. Nên IIII đã được chọn để hiển thi cho 4 thay vì IV. Mặc dù, tất nhiên IVPPITER không được tôn thờ nhiều bởi the time clocks hay những chiếc đồng hồ thay thế “đồng hồ mặt trời”. Nhưng những người làm đồng hồ vẫn bị mắc kẹt với IIII chỉ vì nó đã trở thành… truyền thống.

2. Một thuyết khác như một đòn giáng mạnh vào thuyết tên của thần IVPPITER. Đơn giản chỉ là do sự sụp đổ của đế chế Tây La Mã. Khi đó cách dùng IV cho 4 thay vì IIII mới trở thành tiêu chuẩn (do việc xuất hiện của “subtractive notation”, các bạn có thể hiểu là một cách viết ngắn gọn hơn của số La Mã). Như thế, đơn giản việc IIII được dùng cho “đồng hồ mặt trời” (và những nơi khác mà nó đang được dùng lúc đó) chỉ là do…nó vốn đã được dùng như vậy từ trước.

3. Sự xuất hiện của subtractive notation đã khiến các thợ làm đồng hồ đau đầu. Khi phải quyết định chọn dùng IV hay IIII cho 4. Vì không có tiêu chuẩn nào rõ ràng cho việc này, nên “ông này” thì chọn IV vì muốn theo kịp thời đại, “ông kia” lại chọn IIII vì yêu truyền thống.

4. Trong một thuyết khác, có thể IIII được dùng vì nó dễ dàng nhìn thấy được là số 4 hơn. IV liên quan tới một phép toán nhỏ (IV là 4, V là 5, và VI là 6). Vâng, nó chỉ là một phép toán nhỏ. Nhưng các bạn nên nhớ subtractive notation xuất hiện vào thời Trung Cổ. Khi mà đa số người dân là không biết chữ và không thể làm toán. Một phép trừ nhỏ cũng sẽ làm…nhức đầu hơn. Do đó IV và VI rất dễ bị nhầm lẫn (tương tự như vậy đối với IX và XI, nên đôi khi 9 được ghi là VIIII).

5. Một thuyết khác cho rằng việc dùng IIII sẽ dễ dàng hơn một chút cho một số nhà sản xuất đồng hồ nếu họ đúc các con sô bằng kim loại và dán lên trên mặt đồng hồ. Với IIII, họ sẽ cần 20 cái I, bốn cái V, và bốn cái X; do đó, sẽ có 5 cái khuôn I, một cái khuôn V, và một cái khuôn X hoạt động bốn lần. Ngược lại, với IV, họ sẽ cần mười bảy cái I, năm cái V, và bốn cái X; nó đòi hỏi những cái khuôn hoạt động với số lần không đều nhau.

6. Thuyết khác lại cho rằng vua Louis XIV thích IIII hơn IV, ông không muốn một phần tên hiệu của mình nằm trên mặt đồng hồ. Do đó, ông đã yêu cầu các thợ đồng hồ của mình dùng IIII thay vì IV. Sau thời của ông. một vài thợ làm đồng hồ vẫn dùng cách đó, số khác thì không. Có một vấn đề trong câu chuyện này là IIII vẫn được dùng ở những nơi không có vua với IV trong tên hiệu của mình.

7. Cuối cùng, thuyết được sử dụng nhiều nhất là dùng IIII thay vì IV sẽ tạo ra sự cân đối hơn trên mặt đồng hồ. Với cách dùng IIII, trên mặt đồng hồ, chúng ta sẽ chỉ thấy duy nhất những “I” trong bốn số đầu tiên, chỉ thấy “V” ở bốn số tiếp theo, và chỉ thấy “X” ở số cuối cùng.

Tóm lại, những thuyết trên đây đều có phần hợp lý theo cách giải thích của nó. Các bạn sẽ chọn cách nào để giải thích cho khúc mắc nhỏ này?